ویژگی‌های هنر معرق‌كاری در مبلمان چیست؟
معرق‌كاری به معنای وصله، رگه و تكه، به هنری اطلاق می‌شود كه هنرمندان خوش‌ذوق با اجزای مختلفی از جنس فلز، چوب، پارچه یا سرامیك، طرح‌های زیبا و رنگی خلق میكنند كه در ساخت بنا و یا تزئینات وسایل زندگی مورد استفاده قرار می‌گیرند. هنر معرق‌كاری در مبلمان، یكی از روش‌های نمود این هنر بر روی چوب است كه باعث می‌شود. مبلمان‌های زیبایی با طرح‌های مختلف به بازار بیایند و با زیبایی بی‌نظیر خود از مشتری‌های خاص و مشكل‌پسند دلبری كنند.
در این مقاله قصد داریم در مورد هنر معرق‌كاری در مبلمان توضیحات بیشتری ارائه دهیم و شما را با این هنر بیشتر آشنا كنیم. تا دریابید كه چرا مبلمان و میز ناهارخوری دارای معرق‌كاری گران‌قیمت‌تر هستند. و چگونه از هنر برای خلق زیبایی‌های بیشتر بر روی چوب و مبلمان استفاده می‌شود. بنابراین مطالب خوب این مقاله را از دست ندهید و با ما همراه باشید!
تاریخچه معرق‌كاری روی چوب
هنر معرق‌كاری كه بر روی سطوح مختلفی از جمله موزائیك، پارچه، فلز و چوب اجرا می‌شود. قدمتی 5000 ساله دارد كه نشان می‌دهد این هنر، یك هنر اصیل ایرانی است. زیرا مطابق تحقیقات باستان‌شناسی انجام شده در شهر سوخته واقع در زابل، شانه‌ای با قدمت 5000 سال كشف شده‌است. كه بر روی آن طرح گلی از معرق‌كاری وجود دارد كه مشابه طرح گل‌های سفالی همان دوران است. به نظر می‌رسد این اولین تاریخ اجرای معرق‌كاری بر روی چوب باشد. پس از آن در دوره هخامنشیان و ساسانیان استفاده از كلاف‌های چوبی در ساختمان مرسوم گردید. و بر روی قطعات مربع‌شكل رویه‌كوبی‌هایی انجام می‌دادند كه دارای نقش‌های هندسی و انتزاعی بود.
اما اوج این هنر در ایران منسوب به زمان سلجوقیان است كه ظرافت كارهای معرق‌كاری بیشتر و این هنر كامل‌تر شد تا حدی كه در سده‌های 9 و 10 هجری به اوج خود رسید و در دوره صفوی در منتهای نقطه ترقی و پیشرفت خود قرار داشت.
یونانیان باستان نیز اجزایی رنگی از جنس سنگ، چوب و فلز را كنار هم قرار می‌دادند و با طرح‌های زیبا شكل‌هایی رنگی می‌ساختند و برای تزئین موزه‌های خود از آن استفاده می‌كردند. در ایران هنر معرق‌كاری به عنوان یكی از صنایع‌دستی پرطرفدار در شهرهای اصفهان، یزد، كاشان، آران و بیدگل، تبریز و دیگر شهرها بر روی موزائیك، چوب و فلز اجرا و در ساخت بناها و وسایل زندگی از این هنر استفاده می‌شد. می‌توان گفت زیباترین و شگفت‌انگیزترین معرق‌كاری‌های ایرانی در سده هشتم هجری به وجود آمده كه برگرفته از علم ریاضیات و اشكال هندسی است.
هنر معرق‌كاری در مبلمان در سده‌های اخیر
می‌توان گفت پیشینه هنر معرق‌كاری در مبلمان به دوره قاجار باز می‌گردد كه با استفاده از مفتول‌های فلزی در حاشیه قطعات مبل، از این هنر برای تزئین مبلمان استفاده می‌كردند. همان‌طور كه طی زمان همه چیز دچار تحول و پیشرفت می‌گردد، هنر معرق‌كاری در مبلمان نیز از این امر بی‌نصیب نمانده و پابه‌پای پیشرفت‌های سایر حوزه‌ها، دچار تحولات و نوآوری‌هایی شده‌است.
در دوره معاصر، اولین كارگاه معرق‌كاری در سال 1310 زیر نظر «استاد احمد امامی» به وجود آمد. می‌توان گفت واژه معرق‌كاری به گونه‌ای با چوب گره خورده‌است كه به هنگام شنیدن این واژه، طرح‌های معرق‌كاری روی چوب از جمله مبل، میز غذاخوری و تابلو تداعی می‌شوند.
معرق‌كاری روی كاشی
برخی افراد معتقدند كه معرق‌كاری ابتدا بر روی كاشی انجام می‌شد و پس از آن‌كه معرق كاشی مورد كم‌لطفی و بی‌توجهی قرار گرفت، هنر معرق‌كاری در مبلمان و بر روی چوب رونق یافت. علاوه بر مبلمان، از تزئینات معرق‌كاری در ساخت درب و پنجره، میز، ویترین، كتابخانه و … نیز استفاده می‌شود.
چوب‌هایی كه در ساخت معرق‌كاری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. عبارتند از: چوب آبنوس، آزاد، اقاقیا، افرا، توسكا، توت، چوب درخت گلابی، چنار، درخت سنجد، زبان‌گنجشك، شمشاد، عناب، فوفل، كنار و گردو. همچنین در معرق‌كاری از مصالح دیگری از جمله عاج فیل، شاخ گوزن، شاخ گاو، استخوان شتر، صدف طبیعی، فلز مس و برنج، استیل، برشهای خاتم و مواردی از این دست استفاده می‌شود كه علاوه بر زیبایی خاص، موجب گران‌قیمت‌شدن طرح نهایی می‌گردند. در واقع تلفیقی از هنر دست، هوش و نبوغ و مصالح مرغوب و گران‌قیمت، منتهی به ساخت چیزی می‌شود به نام طرح معرق‌كاری كه همین امر موجب ارزشمند و گران‌قیمت‌بودن آن می‌گردد.
سختی اجرای كار، ظریف‌كاری، تنوع طرح، خاص‌شدن مبلمان و وسایلی كه معرق‌كاری بر روی آن‌ها انجام شده‌است. قابلیت انجام با توجه به سلیقه خاص مشتری، قابلیت اجرا بر روی تخته‌نرد، تابلو و سایر اجزای موجود در اتاق و ایجاد ست زیبا، از دیگر دلایل گران‌بودن مبلمانی هستند كه هنر معرق‌كاری بر روی آن انجام شده است.
روش اجرای هنر معرق‌كاری در مبلمان
به طور كلی برای انجام معرق‌كاری چوب كه قرار است بعداً بر روی هر وسیله‌ای اجرا شود، مراحلی به شرح زیر باید انجام گیرند:
اجرای طرح بر روی كاغذ یا چاپ طرح در زمینه چوبی
برش طرح به وسیله كمان‌اره مویی به قسمت‌های كوچك‌تر به نام شابلون به صورت كاملاً ظریف و اجرای سنباده روی آن
انتخاب رنگ‌های مورد نظر از میان چوب‌های رنگی خشك، سالم و بدون ترك یا پوسیدگی به ضخامت 2 الی 3 میلی‌متر برای اجرای كار و برش آن‌ها به اندازه شابلون‌ها
دوربری چوب‌ها، تركیب و در كنار هم بودن آن ها
چیدمان مناسب و زیبای اجزای ریز در كنار هم
اتصال شابلون‌ها به زیر كار اصلی
اجرای یك لایه پلی‌استر بر روی كار به منظور شفافیت، درخشندگی و یك‌دست به نظررسیدن طرح به طوری كه رد تكه‌ها و قطعات معلوم نباشد.
بنابراین می‌توان گفت هنر معرق‌كاری در مبلمان، به نوعی شبیه تكمیل و ساخت یك پازل است.
نكته مهم در انجام معرق‌كاری این است كه اگر از چوب‌های ضعیف كه فاقد تراكم و استحكام لازم هستند، استفاده شود. كار در حین اره‌كردن شكسته یا خراب می‌شود. هنرمندان معاصر معتقدند كه هنر معرق‌كاری از ایران به هند و سپس چین، ایتالیا و سایر كشورها مهاجرت كرده‌است. و امروزه در تمام دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد و طرفداران زیادی دارد.
